Dupont, Édouard-François (1841-1911)

EnglishNederlandsfrançais

FR

Geoloog, paleontoloog en prehistoricus, geboren te Dinant op 31 januari 1841 en overleden te Cannes op 31 maart 1911.

Biografie

Édouard-François Dupont werd geboren op 31 januari 1841 en groeide op in een intellectueel milieu. Zijn grootvader aan moederszijde Burton was notaris in Philippeville. Zijn vader, een advocaat, was amateurverzamelaar van fossielen uit het Carboon in de regio Dinant. Hij onderhield regelmatige contacten met de paleontoloog Laurent-Guillaume De Koninck.

Édouard Dupont werd doctor in de natuurwetenschappen aan de Universiteit van Leuven, maar het was zijn ontmoeting met Jean-Baptiste d’Omalius d’Halloy die zijn wetenschappelijke carrière beïnvloedde en de poorten opende naar de geologie. Op 27-jarige leeftijd volgde hij Bernard du Bus de Gisignies op als directeur van het Koninklijk Natuurhistorisch Museum. Duponts werd benoemd bij Koninklijk Besluit van 4 april 1868 en hij bleef op post tot 30 november 1909. Hij voerde heel wat veranderingen door in deze instelling. Het Museum was op dat moment gevestigd in de lokalen van het oude paleis van prins Karel van Lotharingen. Dupont verkreeg een stijging van het kader en het personeel en richtte nieuwe wetenschappelijke afdelingen op.

Met zijn reorganisatie van de expositieruimtes voerde Dupont een grondige koerswijziging van het museum door. Hij voegde en didactisch aspect toe: er werden labels en nota's toegevoegd aan de stukken zodat de wetenschappen toegankelijker werden voor het grote publiek. In 1875 werden 11 zalen geopend voor het publiek. Een aantal zalen werden gewijd aan vogels, andere moesten de fossiele beenderen, opgegraven tijdens de vestingswerken in Antwerpen, in de verf zetten. Drie andere zalen waren gewijd aan het Kwartair. In deze zalen werden de mammoet van Lier, de Coelodonte antiquitatis en de Hippopotamus major geëxposeerd. Dupont stelde eveneens zijn paleontologische en speleologische ontdekkingen ten toon. Duponts doel was het oprichten van een nationaal museum. Hij stelde stalen tentoon als vergelijkingsmateriaal ten behoeve van amateurverzamelaars. Met het oog op het verrijken van de collecties, moedigde hij de wetenschappelijke exploratie in België aan. In 1891 werden de collecties overgebracht naar de lokalen van de oude Rijksplantentuin, waarin in 1905 een nieuwe vleugel werd opgericht om hier de Belgische fauna te exposeren.

Op 7 juni 1870 werd de wet ondertekend, waarmee de Botanische Tuin van de Société royale d’horticulture de Belgique werd verworven door de Belgische Staat. Op voorstel van Barthélémy-Charles-Joseph Du Mortier werd één maand later het herbarium van Carl Friedrich Philipp von Martius aangekocht en gedeponeerd in het Koninklijk Natuurhistorisch Museum. Dit kaderde in de wens van Dupont om alle natuurwetenschappen te groeperen in dezelfde instelling. Deze planten bleven in het Museum tot in 1877, waarna het herbarium overgebracht werd naar de Rijksplantentuin. In de vroege jaren 1880 arriveerden de eerste, door Duponts assistent Louis de Pauw gemonteerde iguanodons van de mijnsite Bernissart. Dupont was met de directeur van de mijn akkoord gegaan over de schenking van de dinosauriërs in ruil voor de expertise van zijn medewerkers bij de opgraving en berging van de fossiele beenderen. In 1883 volgde de eerste publiekstentoonstelling van de 'Belgische dino's'.

Op 1 mei 1875 werd Édouard Dupont benoemd tot directeur van de Rijksplantentuin, deze functie combineerde hij één jaar lang met de functie van Museumdirecteur, de combinatie bleek echter te zwaar voor één persoon. Hij werd in 1876 opgevolgd door François Crépin.

Op 19 juli 1878 nam Dupont de leiding op zich van een administratieve commissie opgericht door een regeringsbesluit, met als doel het opstellen van een geologische kaart van België. De commissie bestond uit 10 geologen en drie functionarissen. De aanstelling van Dupont op deze post riep heel wat weerstand op, onder meer van Gustave Dewalque. Al in 1885 werd het krediet voor de voortzetting van het kaartproject verworpen en het project werd geschorst en overgedragen aan de Mijnadministratie. Een ander gevolg van de wetenschappelijke controverse was een splitsing van de Société géologique de Belgique. In februari 1887 werd in Brussel een tweede genootschap opgericht, de Société belge de Géologie, de Paléontologie et d'Hydrologie. Een andere reden voor deze splitsing tussen geologen en paleontologen was het vraagstuk van de evolutietheorie.

In juni 1887 trok Dupont op eigen kosten naar Boma in Congo om in deze regio geologische observaties uit te voeren. Hij was terug in België op 16 februari 1888.

Dupont werd op 15 december 1866 benoemd tot corresponderend lid van de Académie royale des Sciences et Belles-Lettres de Bruxelles en effectief lid op 15 december 1869. Hij was directeur van de Academie in 1884 en voorzitter van de Klasse Wetenschappen in 1884 en in 1898.

Dupont overleed te Cannes op 31 maart 1911. In 1913 werd een borstbeeld van Dupont opgesteld in het Koninklijk Natuurhistorisch Museum.

Werken

Het oeuvre van Dupont was omvangrijk. De eerste jaren van zijn onderzoek waren gericht op de kalksteenafzettingen uit het Carboon en op het onderzoek van grotten in de valleien van de Lesse en de Maas. In 1860 tijdens de vergadering van de Société géologique de France, wees Édouard Dupont met zijn Théorie des lacunes op het bestaan van een bijzondere sedimentatie, teruggevonden op bepaalde plaatsen in meren uit het Carboon. Deze theorie heeft geleid tot een sterke oppositie van Gustave Dewalque en werd door Dorlodot een kwart eeuw later beslist in het voordeel van Dewalque. Dupont schonk het Museum twee publicaties : in 1875 de Annales du Musée royal d'Histoire naturelle de Belgique en in 1882 de Bulletin du Musée royal d'Histoire naturelle. Tijdens de ontwikkeling van de geologische kaart, participeerde hij aan de verklarende teksten bij de kaarten. Hij was in 1865 de eerste die gedetailleerde geologische kaarten opstelde van de regio Dinant. Hij bedacht in 1893 een stratigrafische schaal van de kalkafzettingen uit het Devoon, deze werd Dinantien genoemd. Hij publiceerde in 1889: Lettres sur le Congo: Récit d'un voyage scientifique entre l'embouchure du fleuve et le confluent du Kasaï, waarin hij zijn observaties opnam. Zijn belangrijkste onderzoeksdomeinen waren: de Carboon rotsen in België, de Devoonriffen tussen Samber en Maas en de prehistorie.

Publicaties

• Lijst met publicaties in: STOCKMANS, François, "Notice sur Édouard, François Dupont, membre de l’Académie royale de Belgique", in Annuaire de l’Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique, vol. 131, 1965, p. 28-57.
  

Bibliografie

• STOCKMANS, François, "Notice sur Édouard, François Dupont, membre de l’Académie royale de Belgique", in Annuaire de l’Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique, vol. 131, 1965, 1-57.
• STOCKMANS, François, "Dupont, (Édouard-François)", in Biographie Nationale, vol. 37, Brussel : Établissements Émile Bruylant, 1971, kol. 255-261.
• GROESSENS Éric, GROESSENS-VAN DYCK Marie-Claire, "De geologie", in Robert Halleux, Geert Vanpaemel, Jan Vandersmissen en Andrée Despy-Meyer (red.), Geschiedenis van de wetenschappen in België 1815-2000, Brussel: Dexia/La Renaissance du livre, 2001, vol. 1, 279-281.
• VANPAEMEL, Geert, "De darwinistische revolutie", in Robert Halleux, Geert Vanpaemel, Jan Vandersmissen en Andrée Despy-Meyer (red.), Geschiedenis van de wetenschappen in België 1815-2000, Brussel: Dexia/La Renaissance du livre, 2001, vol. 1, 265.
• Vanpaemel, Geert, "Gustave Dewalque en de crisis van de Belgische Geologie op het einde van de negentiende eeuw", in: Actes du 13e Congrès Benelux d'Histoire des Sciences, 1996, 171-183.