Ledoux, Paul Joseph (1914-1988)

EnglishNederlandsfrançais

FR

Astronoom en astrofysicus, geboren te Forrières op 8 augustus 1914 en overleden te Luik op 6 oktober 1988.

Biografie

Paul Ledoux werd geboren te Forrières (Luxemburg) op 8 augustus 1914. Hij deed zijn lager middelbaar aan de Middenschool te Rochfort. Aan het Atheneum van Marche volgde hij de richting wetenschappen.
In 1937 studeerde hij af als licentiaat natuurwetenschappen aan de Universiteit van Luik. In 1939 trouwde hij met Aline Michaux. In hetzelfde jaar vervolledigde hij zijn dienstplicht en nadien verbleef hij aan het Instituut voor Astrofysica te Oslo onder leiding van Svein Rosseland.
Omdat de Duitse invasie van 1940 zijn terugkeer naar België verhinderde, verbleef hij aan het observatorium van Stockholm. Nadien reisde hij door naar het Yerkes Observatorium aan de universiteit van Chicago. Hier kon hij dankzij een beurs van de C.R.B (later BAEF) onder de leiding van de Nobelprijs winnaar (1983) Subrahmanyan Chandrasekhar (1910-1995), verder werken aan het probleem van de stellaire stabiliteit. Aan dit observatorium ontmoette hij Polidor Swings.
In 1941 werd hij gemobiliseerd, aanvankelijk diende hij bij de R.A.F (Royal Air Force) in Groot-Brittannië, nadien was hij verbonden aan de meteorologische dienst van de R.A.F. Hij werkte ook in Afrika voor de R.A.F, onder meer in Belgisch Congo. Hij zwaaide in oktober 1945 af als meteorologisch officier. In januari 1946 presenteerde hij zijn doctoraat en promoveerde tot doctor in de natuurwetenschappen. Nadien kon hij dankzij een C.R.B-beurs verder werken aan het Yerkes Observatory, waar hij zijn vrouw en dochter terug zag. Bij zijn terugkeer naar België in mei 1947 werd hij aan het Instituut voor Astrofysica aan de Universiteit van Luik de assistent van Polidor Swings. Vanaf 1 juli combineerde hij zijn assistentschap met de functie van adjunct-meteoroloog aan de Regie der Luchtwegen. Aan deze overheidsdienst was hij verantwoordelijk voor de Belgische participatie aan het netwerk van weerstations opgericht in de Atlantische Oceaan. Hij onderhandelde in de USA ook de aankoop van een fregat uitgerust met sonar voor het meten van winden en hoogtes.
In 1949 behaalde hij zijn aggregaat voor het hoger onderwijs. In hetzelfde jaar was hij ook geassocieerd onderzoeker voor het NFWO. Op 1 mei 1950 werd hij werkleider aan de ULg en legde hij zijn functie aan de Regie der Luchtwegen neer. Op 1 oktober 1951 werd hij faculteitsgeaggregeerde aan de ULg. Hij verbleef aan de Universiteit van Princeton van 1951 tot 1952. In 1956 werd hij belast met de cursussen theoretische astrofysica en analytische mechanica. In 1959 promoveerde hij tot gewoon hoogleraar.
Hij werd op 13 december 1958 verkozen tot corresponderend lid van de Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique , effectief lid op 10 december 1966 en voorzitter van de Klasse Wetenschappen in 1973. Hij was van 1972 tot 1974 voorzitter van het Nationaal Comité voor Sterrenkunde.
Hij was ook lid van de wetenschappelijke raad van de Koninklijke Sterrenwacht. Hij was van 1960 tot 1963 voorzitter van de Société Royale belge d’Astronomie, de Météorologie et de Physique du Globe. In 1961 was hij lid van de Afdeling Wiskundige Wetenschappen van de Jury der Louis Empain-Prijzen. In 1963 was hij visiting Professor aan de American Astronomical Society te Berkeley. Van 1964 tot 1967 was hij voorzitter van de commissie 35 ("Constitution interne des étoiles") van de International Astronomic Union. Van 1964 tot 1969 was hij lid van de commissie voor Sterrenkunde en Geofysica van het NFWO. In 1967 was hij lid van de Raad van beheer van de Stichting De Belgische Jeugd in het Buitenland. In hetzelfde jaar was hij Visiting Professor aan de Monash University in Australië.
Hij won ook verschillende prijzen: in 1937 was hij laureaat van de reisbeurzenwedstrijd en in 1949 won hij de Agathon De Potterprijs. In hetzelfde jaar won hij de prijs van de Amis de l'Université de Liège. In 1952 kwam daar de E. Mailly prijs bij. In 1954 won hij de Adolphe Wetrems-prijs en in 1968 de Tienjaarlijkse prijs van de Belgische Regering voor Toegepaste Wiskundige Wetenschappen voor de periode 1953 tot 1962. Hij was van 1967 tot 1968 titularis van de Francqui-leerstoel aan de Vrije Universiteit te Brussel. In 1972 won hij de Eddington-medaille van de Royal Astronomical Society. Hij ontving een eredoctoraat van de ULB (1969) en de KUL (1985).
Hij overleed te Luik op 6 oktober 1988.

Werken

Nadat hij te Luik onder Polidor Swings leiding had gewerkt op moleculaire problemen van astrofysische aard, richtte Paul Ledoux zich in 1939 aan het Instituut voor Theoretische Astrofysica te Oslo onder leiding van Svein Rosseland op het probleem van de stellaire stabiliteit.
Na een onderbreking omwille van zijn mobilisatie (1941-1945) nam Ledoux zijn werk in Chicago weer op en ontwierp hij als een van de eersten stermodellen met convectieve kernen die langzaam waterstof verliezen, de eerste stap in de theorie van de sterevolutie. Vervolgens bestudeerde hij de verbinding tussen de convectieve en radiatieve zone en stelde hij de vestiging, door turbulente vermenging, voor van een intermediaire zone die hij de semi-convectieve zone noemde. Hij had ook belangstelling voor de niet-radiale oscillaties omdat hij het gedrag wilde verklaren van sterren van het type β Canis Majoris. Hij publiceerde over dit onderwerp een artikel dat veel weerklank vond. Meerdere buitenlandse onderzoekers deden te Luik onderzoek over de stellaire stabiliteit. Ledoux mocht samen met de Nederlander Theodoor Walraven het hoofdstuk over de veranderlijke sterren schrijven in het Handbuch der Physik. Voor hetzelfde volume schreef hij ook een lange bijdrage over de stellaire stabiliteit, die snel een klassieker zou worden.

Publicaties

• Lijst met publicaties in: Houziaux, Leo, "Ledoux Paul Joseph", In: Annuaire ARB, jaargang 1994, p. 14-22.
  

Bibliografie

• Houziaux, Leo, "Ledoux Paul Joseph", In: Annuaire ARB, jaargang 1994, p. 3-14.
• Houziaux, Leo, "Ledoux Paul Joseph", In: Nouvelle Biographie Nationale, vol. 5, p. 225-227.
• Noels, A., "In memoriam : Paul Ledoux", In: Ciel et terre, 1989, vol. 105, p. 41–42.